Door drs. Henk Boer
We bevinden ons midden in een pandemie. De tweede golf lijken we uit te komen en de derde wordt reeds aangekondigd. Het leven begeeft zich met name in huiselijke kring en met zo min mogelijk contacten van buiten. En het lijkt erop dat de maatregelen nog strikter worden met waarschijnlijk een avondklok.
Welke gevolgen heeft dit alles voor het onderwijs aan onze kinderen gehad tot nu toe en hoe dienen we deze gevolgen te benaderen?
Voor de pandemie speelde er reeds van alles in onderwijsveld. Er werd in de samenleving zeer kritisch gekeken naar het onderwijs. Er was een tekort aan leraren. Het onderwijs kwam in opstand en eiste meer salaris en minder administratieve druk. Toen kwam Covid 19 om de hoek kijken en tijdens de eerste golf werden de scholen gesloten Het onderwijs bleek flexibeler dan misschien gedacht en onderwijs op afstand werd snel gerealiseerd. Wel kwam de druk op ouders te liggen die ineens de kinderen moesten begeleiden en ondersteunen. Het onderwijs werd alom geprezen aangaande de digitale aanpak en ook de begeleiding van kinderen die de ouders nu even zwaar op het dak viel. In de huidige tweede schoolsluiting wordt de digitale bijdrage reeds min of meer als ‘gewoon’ ervaren en komt de nadruk veel meer te liggen op de zware last bij de ouders en op de achterstand die met name kinderen die toch al niet voldoende mee konden komen aan het oplopen zijn.
De wethouders van onderwijs van de vijf grote steden pleiten voor een grote financiële bijdrage om iedere leerling de kans te geven achterstanden weg te werken. Directeuren geven aan bij het aanbod ondersteuning te bieden bij het maken van transitiekeuzes, dat daar de tijd niet voor is en alles gericht dient te worden op achterstanden wegwerken en dan juist op rekenen en taal gericht. Ook leraren voelen zich verplicht deze zware taak weer op hun schouders te nemen.
Er komen ook andere initiatieven uit het onderwijs. Het idee van een leraar om het huidige schooljaar met een half jaar te verlengen krijgt veel bijval van zowel leraren als directeuren, bestuurders en ook ouders. De meesten wijzen erop dat de druk bij zowel kinderen als leraren hiermee wordt weggehaald. Een ouder geeft aan dat als het afstand onderwijs met deze maatregel de nadruk kan leggen op contact onderhouden en op creativiteit etc. zodat de druk bij ouders nu reeds wordt verminderd.
Wat mij opvalt is dat in het onderwijsveld weinig stilgestaan wordt bij wat nu de gevolgen zijn voor met name de kinderen als gevolg van de pandemie en specifiek van het sluiten van de scholen, om vanuit deze analyse samen te zoeken naar het oplossen van die gevonden problemen.
Hierbij doe ik een eerste poging tot reflectie op de gevolgen van de pandemie en van het sluiten van de scholen. Er zijn reeds meerdere onderzoeken geweest naar de gevolgen van eerdere pandemieën en ook natuurrampen op het leven van kinderen. Het blijkt* dat pandemieën als Sars (30%) significant meer angst en stress (PTSS) opleveren dan natuurrampen (5-11%). Verwacht wordt dat de gevolgen van Covid 19 nog ernstiger zijn daar de impact op het dagelijks leven veel sterker is. Problemen als angst, depressie, PTSS en ook gedragsproblemen zullen hun stempel drukken op het leven van kinderen. In een rapport, in november 2020 gepubliceerd, concluderen wetenschappers dat de overheid garant staat dat dat kinderen worden beschermd tegen de gevolgen van ze Covid 19 pandemie. Ook in Nederland wijzen de gegevens op een grote stijging van sociaal emotionele problemen bij kinderen. Het aantal gesprekken’ bij de Kindertelefoon, die gaan over eenzaamheid, digitaal pesten en kindermishandeling is ‘onwijs gestegen. Ook wordt een toename gezien van eetstoornissen en van pogingen tot zelfdoding. Hierbij gaat het steeds meer om kinderen in de leeftijd van 12-13 jaar. Wat betreft kindermishandeling heeft de Universiteit van Leiden vastgesteld dat naar schatting 40.00 kinderen tijdens de eerste lockdown slachtoffer waren van kindermishandeling, bijna drie keer zoveel als voor Covid 19. Hieruit kan geconcludeerd worden dat een lockdown en dus het sluiten van de scholen gezorgd heeft voor een hoge mate aan spanning en stress in de gezinnen in het algemeen.
Daar waar de totale ontwikkeling van kinderen hoog wordt ingeschat, dient alles te worden gedaan om niet alleen de mentale, maar ook de sociaal emotionele gezondheid van onze kinderen te waarborgen. Dat dient dus de inzet te zijn binnen het onderwijs.
Dit alles vraagt om een andere benadering van ons onderwijs. We dienen onze aandacht in meerdere mate te richten op de totale ontwikkeling van onze kinderen en niet slechts de cognitieve ontwikkeling. De visie van Biesta op onderwijs kan ons hierbij van dienst zijn. Hij wijst ons op het belang van personificatie, socialisatie en kwalificatie als een geheel en samenhangend systeem.
Wat ik me hierbij voorstel is dat we in moeten steken op:
- Het (beter) leren kennen van onze kinderen, wat ze mee hebben gemaakt in deze lockdowns, welke impact dat op ze heeft gehad en zullen we samen stil moeten staan hoe deze kinderen te ondersteunen in hun ontwikkeling.
- Vervolgens dienen we de groep weer te laten herontdekken en te hervormen, bij voorbeeld door gebruik te maken van groepsdynamiek en te helpen de groep verder te laten ontwikkelen.
- De lesstof, in brede zin, wordt dan meer een middel dan een doel, met in ons achterhoofd het gegeven dat een kind met zelfvertrouwen en vertrouwen in de ander en in de omgeving (wereld) en geloof in eigen kunnen, met het gevoel een gelijkwaardige plek in een sociaal functionerende groep te hebben, van daaruit veel makkelijker en met veel meer plezier, betere leerprestaties levert.
Al met al is juist de Covid 19 pandemie aanleiding om ons onderwijs ter wille van de kinderen te innoveren, op zo’n wijze dat ieder kind tot zijn recht komt.
De Drie Horizon methode ondersteunt teams het onderwijs om te vormen.
De groei-G methode draagt zorg voor een verhoging van de pedagogische tact van de leraar.
Henk Boer,
Onderwijskundige,
Onderwijs vernieuwer,
Coach
Trainer in ‘Three Horizons’ innovatie
Oprichter International Future Forum EduNed